woensdag 7 december 2016



Hoofdletters als schokjes

De taal verschaft ons een middel om ons uit te drukken. Alle zaken die je kunt onderbrengen in een reeks, in een categorie, kunnen meestal met gemak in taal worden aangeduid.
            Maar zaken die niet in een categorie vallen? Bestaat daar taal voor?
            Ik denk eigenlijk van niet. Woorden zijn al categoriseerbaar.
            Maar wel is er dankzij het medium typografie de hoofdletter. Een hoofdletter is een schokje, een kleine sprong om iets aan te geven wat nét anders is dan het overige. Hoofdletters worden ook kapitalen genoemd: de hoofdzaak betreffend (‘kapitaal’ komt van Latijn caput, hoofd. Hoofdletters waren er het eerst: kleine letters zijn in de loop van de tijd van hoofdletters afgeleid).
            Een hoofdletter is een gebaar, weliswaar alleen voor de ogen, maar toch een  gebaar, namelijk om het mogelijk te maken dat heel even iets van de hoofdzaak opflitst.
            Kabbelend loopt een tekst, alle letters in een reeks, en opeens is er een schokje. Een Grote Letter. Los uit de reeks, vrij van iedere categorie. Heel even wordt een woordloze wenk gegeven, in de richting van ‘het ding op zich’.

Het woord ‘bewustzijn’ is een goed voorbeeld hiervan. Dit woord is algemeen bekend, en de meeste mensen gebruiken het om een klein deel van de psyche aan te duiden, namelijk het ‘niet-onbewuste’ deel. In filosofie en psychologie zijn nog meer betekenissen van het woord bewustzijn ontwikkeld, maar ook die liggen allemaal op het niveau van de psyche oftewel ‘geest’; soms als een equivalent en soms als een onderdeel ervan. Zodra je het woord echter met een hoofdletter schrijft, schept het de mogelijkheid dat het je confronteert met bewustzijn-op-zich. Zoiets valt buiten categorieën – immers, alle categorieën zijn slechts mogelijk dankzij bewustzijn-op-zich. Wat iets op zich is, als zodanig, dat is nou juist wat aan taal ontsnapt, en aan categorieën. Er blijft een hulpeloos wijzen-naar over. De kapitaal B in Bewustzijn is uiteraard net zo hulpeloos, maar er wordt nu in ieder geval niets gezegd. Er is alleen maar een geste. De geste verwijst naar Bewustzijn op zich, de ware natuur van bewustzijn, het lichtschenkende, kennende beginsel dat erin vervat zit: dat is datgene wat al het kennen mogelijk maakt en wat niet is terug te voeren op iets anders. Het Wonder.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten